شیــل

یادداشت‌های حسن علیزاده شیل‌سر

بازی بزرگان

مجله‌ی نیویورک تایمز آن را اثری هوشمندانه و حاکی از تسلط نویسنده به اوضاع جهان می‌داند و نشریه اکونومیست آن را یک منبع معتبر برای پژوهشگران و سیاست‌گذاران معرفی کرده است. «جهان پس از آمریکای ابرقدرت» یا آنچه به فارسی «بازی بزرگان» هم ترجمه شده در باب قدرت‌های نوظهور در عرصه‌ی بین‌المللی و تعریف و تبیین روابط قدرت میان آمریکا و این بازیگران است. بازی قدرت میان قدرت‌های نوظهوری چون چین، هند و تا حدودی هم روسیه از نظر «فرید زکریا» نویسنده‌ی کتاب دارای مؤلفه‌هایی چون سیاست، اقتصاد و فرهنگ است. زکریا در این کتاب اوج‌گیری قدرت سیاسی جهان غرب را ناشی از خیزش اجتماعی این بلوک و گذر از پروسه‌ای می‌داند که شاکله‌ی کنونی دنیای امروز، ثمره‌ی انقلاب‌های علمی، تکنولوژیک، تجاری، سرمایه‌داری و کشاورزی صنعتی است.

  • ۰ نظر
    • جمعه ۲۶ مهر ۱۳۹۸

    معرفی و نقد کتاب حرمسرای قذافی

    چندی پیش کتاب «حرمسرای قذافی» را خواندم؛ این کتاب نوشته‌ی خانم آنیک کوژان روزنامه‌نگار مجله لوموند فرانسه است که طی سال‌های پس از انقلاب در لیبی (بهار عربی بخوانیدش یا بیداری اسلامی چندان فرقی نمی‌کند) به آن کشور سفر کرده و در ملاقات‌های بی‌شمارش با واقعیتی تلخ و به‌واقع کمتر باورپذیر از روابط و نوع کنش رهبر این کشور «معمر قذافی» با مردم کشورش روبه‌رو می‌شود. کتاب از دو بخش تشکیل‌شده که بخش نخست با محوریت سرگذشت ثریاست؛ یکی از دخترانی که از سن نوجوانی بی‌رحمانه مورد خشونت و سوءاستفاده جنسی و روحی معمر قذافی قرارگرفته و طی چندین سال پس‌ازآن همواره هویت خود را در کشاکش این تجاوز تعریف کرده است. شاید بتوان گفت سه شخصیت اصلی این کتاب ثریا، قذافی و مبروکه باشند. مبروکه یکی از زیردستان قذافی و به عبارتی رئیس واحد تشریفات وی بوده که گویا وظیفه‌ی اصلی‌اش فراهم آوردن دختران و زنان (بهتر است بگوییم شکار طعمه) مدنظر رهبر خویش (قائد اعظم) به جهت سوءاستفاده‌های جنسی و همین‌طور بهره‌برداری در مواردی چون سیاسی یا اجتماعی بوده است. در بخش دوم کتاب از دیگر قربانی‌های قائد اعظم می‌خوانیم، و سرنوشت ثریا در کنار دیگر قربانیان با نام‌هایی چون خدیجه و لیلا قرار می‌گیرد.

  • ۰ نظر
    • جمعه ۲۶ مهر ۱۳۹۸

    زیباکلام اینجا، زیباکلام اونجا، زیباکلام همه جا

    پیش از هر چیز و برای مبرا کردن نوشته از هرگونه شائبه‌ای، می‌بایست خاطرنشان کنم که بله درست حدس زدید. عنوان این جستار یادآور شخصیت کارتونی مشهور و البته دوست‌داشتنی چند دهه پیش به نام «زبل خان» است. اگر در ذهنتان این جمله یعنی زبل خان اینجا، زبل خان اونجا، زبل خان همه‌جا تداعی شده، مشکلی ندارم، شاید چون در ذهن من هم همین‌طور بوده. زبل خان یک شکارچی همیشه شکست‌خورده بود که در پیش‌بینی رفتار شکارهایش اشتباه می‌کرد، بااین‌وجود چیزی که زبل خان را زنده نگه می‌داشت و پیش می‌برد روحیه ریسک‌پذیر و اعتمادبه‌نفسش بود. خودشیفته هم بود؟ بله مسلماً دوستانی که با این شخصیت فرهیخته کارتونی زمان نه‌چندان دورمان آشنا هستند نیک می‌دانند که شخصیت‌پردازی زبل خان بر پایه صحبت‌های خودستایانه‌اش شکل گرفته بود.

  • ۰ نظر
    • جمعه ۲۶ مهر ۱۳۹۸

    عشق و سیاست

    هرگز کسی اینگونه فجیع به کشتنِ خود برنخاست

    که من به زندگی نشستم!
    (
    شاملو)

    ...

     

    داستان‌های بسیاری به زبان فارسی و دیگر زبان‌ها به موضوع عشق در پس‌زمینه‌ای از وقایع اجتماعی و سیاسی پرداخته‌اند، از آنا کارنینای تولستوی گرفته تا تهران مخوف مشفق کاظمی و یا بربادرفته مارگارت میچل. در تمامی این داستان‌ها با پی‌رنگی از روابط درونی انسان‌ها با محوریت یک زن و یک مرد در مواجهه با حوادث آن برهه‌ی خاص از جامعه روبه‌روییم. برای نقد این نوع داستان‌ها با توجه به نوع نگاه منتقد، بخشی از روایت داستانی پررنگ‌تر می‌شود، ازجمله بُعد سیاسی و جامعه‌شناسانه قضیه، بُعد عاشقانه و یا کشاکش این دو؛ بااین‌حال آنچه کتابِ دکتر نون، زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد از دیگر داستان‌های این رده متمایز می‌کند، فن روایتی خاصی است که شهرام رحیمیان هوشیارانه برای روایت خود برگزیده است. معمولاً از دو نوع روایت اول‌شخص و سوم شخص (دانای کل) برای نوشتن داستان بهره می‌برند و از میان این نوع روایت، از اول‌شخص برای انتقال بیشتر احساسات استفاده می‌شود. آنچه سبک نویسنده را در روایت این داستان برجسته می‌کند، انتخاب تلفیقی از روایت اول‌شخص و سوم شخص است. این طرز روایتی موجب شده تا خواننده در یک فضای تعلیقی با توجه به شخصیت خاص «دکتر نون» هم ذات پنداری بیشتری داشته باشد. استفاده از این فن در هیچ کجای داستان به شکلی خودنمایانه جلوه نمی‌کند، آنچه غالب بودن فن بر محتوا خوانده شده و در رمان‌هایی مثل «پاییز، فصل آخر سال است» از نسیم مرعشی شاهدش بوده‌ایم. برعکس در جای‌جای این کتاب محتوای کتاب بر شکل و ظاهر روایت برتری داشته است. محتوایی از لطافت عاشقانه و زمختی سیاست، از کودتا، خیانت و براندازی تا عشق‌بازی و مغازله‌های زناشویی، همه‌ی این‌ها ذهن و قلبتان را به هنگام خواندن کتاب در همان مسیری قرار می‌دهد که نویسنده در فضای ترسیمی‌اش خواهانش بوده. البته باید اعتراف کنم در پاره‌ای از لحظات خواندن کتاب، صدای حسن گل نراقی را می‌شنیدم که ترانه «مرا ببوس» را آرام و غمگین در گوشم زمزمه می‌کرد؛ بااین‌حال به انتخاب نویسنده برای ترانه‌ی دلکش هم احترام قائلم.

  • ۰ نظر
    • جمعه ۲۶ مهر ۱۳۹۸

    میعاد در سپیده‌دم

    دوستی بهم می‌گفت: «بیشتر کتاب‌هایی که خریده می‌شن تا مدت‌ها در قفسه‌ی کتابخونه‌ها جا خوش می‌کنن تا اینکه دستی برسه و برشون داره واسه خوندن.» چندی پیش کتابخانه‌ام را می‌خواستم تروتمیز کنم که متوجه کتابی شدم به قلم رومن گاری. تازه یادم افتاد که چند سال پیش نقدی از این کتاب خوانده و خوشم آمده بود، بنابراین خریده بودمش، ولی تا مدت‌ها حتی یادی ازش نکرده بودم. معمولاً زندگی‌نامه‌ها موضوعاتی لذت‌بخش برای خواندن‌ هستند ولی چیزی که این کتاب را جذاب‌تر از سایر کتاب‌های زندگی‌نامه‌ای می‌کند حس رهایی خاصی است که در بندبند کتاب به خواننده منتقل می‌شود. رومن گاری به هیچ عنوان در بند این نبوده که ترتیب زمانی زندگی خودش را برای نوشتن رعایت کند. درواقع وقتی تا حدود یک سوم کتاب را می‌خوانید، متوجه می‌شوید که زندگی‌نامه رومن گاری از مجموعه‌ای داستان کوتاه تشکیل شده که آغازی دارد و پایانی؛ البته گاه این آغاز به بخش یا بخش‌های پیش از خود هم ناخنکی می‌زند؛ ولی همچنان ماهیت مستقل خودش را حفظ می‌کند. این شیوه از نوشتن زندگی‌نامه چندان مرسوم نبوده تا جایی که بسیاری از منتقدان، آن را نقطه ضعفی برایش قلمداد کرده‌اند؛ البته به عقیده‌ی من بدین شیوه نوشتن، نه نقطه ضعف بلکه تمردی است از قالب‌های از پیش تعیین شده و مرسوم. یاد زندگی نامه‌ی خودنوشت مرحوم طه حسین نویسنده‌ی مشهور مصری میفتم که چگونه با شکستن قالب‌های مرسوم از زاویه سوم شخص به خود نگریست و نوشت.

  • ۰ نظر
    • جمعه ۲۶ مهر ۱۳۹۸

    پیش بینی انقلاب ۵۷ از سوی نیکیتا خروشچف

    دهم اوریل ۱۹۶۱، نیکیتا خروشچف (رهبر شوری پس از استالین) در پاسخِ «والترلیپمن» گزارشگر مشهور آمریکایی گفته بود که:

    «ایران به خاطر رژیم شاه در آینده‌ای نه‌چندان دور انقلاب را تجربه خواهد کرد و مردم ایران از این فساد رنج می‌برند.»

    خروشچف اعتقاد داشت که آمریکا با همه‌ی فشاری که به رژیم شاه برای انجام اصلاحات دموکراتیک وارد می‌کند، بازهم نمی‌تواند از وقوع انقلاب ایران جلوگیری کند.

    زمانی که جان اف. کندی از محتوای این مصاحبه با خبر شد سعی کرد تا با فشار آوردن بر شاه برای انجام اصلاحات مورد نیاز، خلاف گفته‌های خروشچف را عملی سازد ولی به طور موقت توجه وی از ایران به سمت کوبا جلب شد. عده‌ای از تبعیدشدگان کوبایی با کمک سازمان سیا در ۱۷ اوریل ۱۹۶۱ تلاش کردند تا به کوبا حمله نمایند، ولی این تهاجم در خلیج کوبا (طی عملیاتی موسوم به خلیج خوک‌ها) به علت ضعف برنامه‌ریزی و اجرا به شکستی تحقیر کننده برای آمریکایی‌ها انجامید.

  • ۰ نظر
    • جمعه ۲۶ مهر ۱۳۹۸

    ترامپیسم و جهانی شدن

    جوزف بایدن، معاون باراک اوباما، رئیس جمهوری پیشین ایالات متحده در مصاحبه ای با برنامه «ساعت اخبار» شبکه PBS در پاسخ به اینکه چه اظهارنظری درباره‌ی توییت‌های اخیر دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب ایالات متحده گفت: «دونالد بزرگ شو!»این سه کلمه در عین سادگی، می تواند حاوی معنا و مفهومی فراتر از شعارها و وعده های جنجالی دونالد ترامپ (ازجمله کشیدن دیوار در مرز مکزیک، انتقال سفارت از تلاویو به بیت‌المقدس، ایجاد محدودیت یا مجازات برای تولیدکنندگان خارج از ایالات متحده) به همراه داشته است.آیا منظور جو بایدن از بیان این عبارت تنها دغدغه ای ذهنی و یا توصیه ای اخلاقی! بوده که رئیس جمهور کشوری چون ایالات متحده نمی تواند تا مدت ها به گفتن شعارهای انتخاباتی و کلی گویی مبادرت ورزد؟ یا اینکه در کُنه این عبارت، حقیقتی تلخ پیش روی دولت جدید آمریکا وجود دارد و آن رویارویی نه تنها با کشورها یا نهادهای بین المللیِ دیگر به طور انفرادی از یکسو؛ بلکه از سویی دیگر با جامعه بین المللی در کلیت آن است که رفته رفته می رود برای خود هویتی مستقل از یکایک دولت ها و سازمان های بین المللی پیدا کند.

  • ۰ نظر
    • جمعه ۲۶ مهر ۱۳۹۸

    تجدید ساختار در مسیر جهانی شدن

    در این یادداشت کوتاه به ساختار فعلی نظام بین الملل از جنبه ی همکاری بین دول برای جهانی شدن و بین‌الملل گرایی نظر افکنده و تغییر پارادایمی را برای این روند در جهت نقش فعال تر افراد و گروه‌ها پیشنهاد کرده‌ایم.

  • ۰ نظر
    • جمعه ۲۶ مهر ۱۳۹۸

    حقوق بین‌الملل و مساله آزمایش و تهدید هسته‌ای

    تهدید یا بکارگیری سلاح هسته ای از سوی کره شمالی به موجب قواعد عام حقوق بین الملل ممنوع است، ولی قاعده خاصی که به روشنی از آن چنین ممنوعیتی احراز شود، وجود ندارد. پیونگ یانگ که در جریان نشست گروه بیست در چین با شلیک سه موشک بالستیک در دریای ژاپن از آزمایش هسته ای جدیدی خبر داده بود، ضمن تأیید رسمی انجام پنجمین آزمایش هسته ای خود اعلام کرد آزمایش اتمی قوی تر از پسر کوچک؛ با موفقیت انجام شده است و اینکه به انجام اقداماتی در راستای تقویت توان هسته ای خود ادامه خواهد داد. در این نوشتار مروری مختصر خواهیم داشت بر وضعیت انجام آزمایش های هسته ای در نظام حقوق بین الملل.

  • ۱ نظر
    • جمعه ۲۶ مهر ۱۳۹۸