دیروز توافق صلحی میان آمریکا و طالبان در قطر به امضا رسید. در این نشست نمایندگان بیش از سی کشور و سازمان بین‌المللی حضور داشتند ولی هیچ نماینده‌ای از دولت مستقر و قانونی افغانستان در محل نبود. زلمی خلیل‌زاد نماینده آمریکا (در طی ۱۸ ماه گفت‌وگوهای میان آمریکا و طالبان) خود از افرادی بود که در حمله ۲۰۰۱ آمریکا به مقرهای طالبان در افغانستان، نقشی پررنگ و مشاوره‌ای برای جورج بوش داشت. ملا عبدالغنی برادر از فرماندهان بلندمرتبه طالبان و رییس دفتر سیاسی این گروه در قطر پس از امضای این توافقنامه ضمن رد مشروعیت دولت افغانستان ابراز داشت که عزم طالبان برای ایجاد حکومتی اسلامی همچنان پابرجاست. وی سخنی از اراده و خواست مردم در تعیین سرنوشت خودشان نزد!
آنچه از این توافقنامه برآمده این است که طالبان نباید به منافع امریکا تحت هیچ شرایطی در افغانستان حمله کرده و به اعضای القاعده و دیگر افراد یا گروه‌ها تحت هیچ شرایطی اجازه و امکان تهدید منافع ایالات متحده آمریکا را نخواد داد؛ ولی مردم و منافع مردم در کجای این توافقنامه جای دارند؟ منافع مردمی که سال‌ها از بابت حملات طالبان صدمه دیده‌اند، دچار نقص عضو شده‌اند و قربانی داده‌اند.
چندی پیش تحلیلی حقوقی از واقعه گروگان‌گیری کشتی آشیل لورو می‌خواندم که به صحبت جالبی از نماینده وقت ایالات متحده در شورای امنیت برخوردم. پیش از ذکر این اظهارات، اشاره‌ای کوتاه دارم از ماجرای کشتی تفریحی:
در ساعت ۱۳:۱۵ روز ۷ اکتبر ۱۹۸۵، چهار عضو «جبهه آزادی‌بخش فلسطین» از زیر شاخه‌های «سازمان آزادی‌بخش فلسطین» وارد عرشه کشتی ایتالیایی آشیل لورو در آبهای ساحلی مصر می‌شوند و آن را به گروگان می‌گیرند. کشتی که از اسکندریه به مقصد پرت سعید در حرکت است، ۲۰۱ مسافر از ملیت‌های مختلف و ۳۴۴ خدمه (پرتغالی و ایتالیایی) دارد. چهار عضو مذکور خودشان را جای مسافران جا زده و با تهدید سلاح، اختیار کشتی را در دست می‌گیرند. آنان تهدید می‌کنند که اگر اسرائیل ۵۰ زندانی فسطینی را آزاد نکند، تمام مسافران آمریکایی را به قتل خواهند رساند. پس از آنکه سوریه اجازه نداد کشتی مذکور در بندر طرطوس لنگر بیندازد، بعد از مدتی سرگردانی در آبهای مدیترانه شرقی، فلسطینی‌ها با ابوالعباس، فرستاده یاسر عرفات، که در این فاصله به قاهره آمده بود، وارد مذاکره شدند. نتیجه‌ی مذاکرات انعقاد توافقی با مصر است که ایتالیا و آلمان فدرال هم به آن می‌پیوندند. فلسطینی‌ها تعهد می‌دهند که خونی نریزند و اگر از لحاظ جزایی تحت تعقیب قرار نگیرند، خودشان را تسلیم خواهند کرد و اجازه خواهند داشت که به تونس (مقر جبهه آزادی‌بخش) بروند.۱
نماینده وقت ایالات متحده آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل متحد در نطقی این چنین اظهار داشت که:
تروریسم دشمن مشترک ماست. تروریست به دست خود، خود را از جامعه طرد کرده است و ما هم باید او را طرد کنیم. اگر تقاضای پناهندگی کند باید از پذیرش درخواستش سر باز زنیم. اگر تقاضای کمک کند، باید او را لو بدهیم و معرفی کنیم. اگر دستگیر شد، باید او را به پیشگاه عدالت ببریم. هر حملۀ تروریست، حمله به جامعه جهانی است. هر گونه کوششی برای توجیه تروریسم، تجاوزی است به حریم قانون. هر گونه سازش با تروریست نوعی عقب‌نشینی برای بشریت است.۲
دیروز (۱۱ اسفند ۱۳۹۸) بسیاری از رسانه‌های خارجی با آب‌وتاب از این توافق صحبت می‌کردند و آن را توافقی تاریخی می‌نامیدند. بدون هیچ کم‌وکاستی نوشتاری از دوست خوب افغانم اقای دکتر سیدجواد سجادی را در این‌جا بازنشر می‌کنم (تأکید از خودم):
امروز روز تاریخی نیست. روز تهوع‌آور برای تحقیر یک ملت است. برای مراسم امضای توافقنامه صلح، میان امریکا و طالبان در قطر، نمایندگان بیش از 30 کشور و سازمان گردهم می‌آیند؛ اما نماینده‌ای از نظام و حکومت افغانستان وجود ندارد. نظامی که طرف اصلی جنگ با طالبان است و در نوزده سال گذشته علیه تروریسم و افراط‌گرایی مبارزه کرده‌است.
اگر ایالات متحده امریکا و امارت فخیمه طالب‌ها را استثنا کنیم! و جایگاه حکومت افغانستان را بسیار تقلیل بدهیم، امضای این موافقت‌نامه احداقل، به اندازه یکی از همان 30 کشور یا سازمان دیگر، به حکومت افغانستان ربط پیدا می‌کند. منطق صلح، ایجاب می‌کرد که طرفین موافقت‌نامه، از روی حسن نیت به عنوان مقدمه گفت‌وگوهای بین‌الافغانی و در کمال احترام، خواهان حضور نماینده باصلاحیت حکومت افغانستان در هنگام امضای این موافقت‌نامه می‌شدند؛ ولی چنین نکردند و حکومت افغانستان را عملا نایده گرفتند. آن‌گاه به چه دلیل باید به‌به و چه‌چه کرد و این روز را تاریخی عنوان کرد؟ تاریخی؛ یعنی این‌که ما تاکنون در این روند هیچ نقشی نداریم، خلیل‌زاد برای ما آش می‌پزد، از رهبران ما کسی نیست؛ اما نخست‌وزیر پاکستان ظفرمندانه حضور دارد!
پس این روز، روز تاریخی نیست، یک روز تهوع‌آور و منزجر کننده است.
...
منابع:
برگرفته از کتاب «نقش زور در روابط بین‌الملل»، آنتونیو کاسسه، ترجمه مرتضی کلانتریان. انتشارات آگاه.
Nations Unies S/PV 2619, P 17.
عکس از نیویروک تایمز